Jak przebiegała bitwa w Panu Tadeuszu?

1697 Szlachta powoli przechyla na swoją stronę szalę zwycięstwa. Jako ostatni broni się Ryków. Robak wysyła do niego posłańca, by się poddał, lecz Ryków nie godzi się na to. Tadeusz, który został z kobietami, wybiega z dworu. Podkomorzy dołącza do szlachty. Ryków rozkazuje, żeby się poddali i grozi podpaleniem Soplicowa. Atakuje go Hrabia, ale kapitan zabija jego konia. Gerwazy rzuca się mu na ratunek. Robak jednak jest szybszy i zasłania własnym ciałem Hrabiego. Bernardyn zostaje postrzelony, ale udaje mu się odciągnąć zagrożonego Hrabiego.

Padł koń Hrabi, spadł Hrabia; Klucznik krzycząc bieży
Na ratunek, bo widzi: jegry na cel wzięli
Ostatniego z Horeszków, chociaż po kądzieli.
Robak był bliższy, Hrabię ciałem swym zakrywa,

Ukryty za ścianą Tadeusz, celuje w Moskali. Wyzywa Płutę na pojedynek. Kapitan Ryków namawia Płutę, by pomścił swoją hańbę. Major każe wyjść kapitanowi i pojedynkować się w jego imieniu. Hrabia wyzywa Rykowa, ponieważ ten wcześniej zaatakował śpiącą szlachtę na zamku.

Trwa pojedynek kapitana i Hrabiego. Płuta namawia żołnierza, by strzelił do Tadeusza. Wystrzał ponownie rozjusza szlachtę. Wojski z Protazym zwalają dach sernicy (dawniej drewnianego pomieszczenia do przechowywania i suszenia serów, występującego w dworach szlacheckich) na Moskali. Broni się jeszcze kilku wrogów. Celują do Gerwazego, lecz i tym razem Robak odciąga zagrożonego Klucznika. Kapitan Ryków poddaje się. Chce pogodzić się z Podkomorzym. Szlachcice znajdują ukrywającego się Płutę.

„taki miał koniec zajazd ostatni na Litwie.”